برای مدیران دستورالعمل روشنی وجود ندارد درباره اینکه چگونه باید سازمان خود را برای یک بیماری همه‌گیر جهانی آماده کنند. سازمان بهداشت جهانی (The World Health Organization (WHO)) بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ میلادی ۱۴۳۸ مورد شیوع بیماری را بررسی کرده و می‌گوید، افزون بر از دست رفتن جان انسان‌ها، بیماری‌های همه‌گیر ملی یا جهانی اقتصاد‌ها را نابود می‌کنند.
بسیاری از بیماری‌های شایع در این بازه زمانی شامل ابولا و مرس (MERS یکی از بیماری‌های ویروس کرونا) از نظر جغرافیایی محدود نگه داشته شده‌اند. اما شهرسازی‌های بیش از حد و گرم شدن زمین، بیماری‌های همه‌گیر و سایر خطرات زیست محیطی را به اتفاقاتی تبدیل کرده است که در مناطق بسیار گسترده‌تر ظهور می‌کنند و خطری واقعی برای اقتصاد جهانی محسوب می‌شوند.
در این مقاله نگاهی نزدیک می‌اندازیم به تأثیرات بیماری کوید ۱۹ بر شرکت‌ها و کارکنان چینی که حاصل قرنطینه دولتی بود که در ماه ژانویه بر همه تحمیل شد. واکنش‌های این سهامداران در خط مقدم مدیریت این بحران، درس‌های بسیار مهمی برای رهبران سازمان‌ها در سایر مناطق در بر دارد. اطلاعات و تصویر جدید این بیماری نشان می‌دهد که دیر یا زود همه سازمان‌ها با چالش‌های مشابه روبه‌رو خواهند شد و همه باید خود را آماده کنند.
تأثیرات کرونا ویروس بر اقتصاد چین و تجارت جهانی
وظیفه اصلی ما در این پژوهش این است که دریابیم تا چه حد این ویروس و قرنطینه‌های که حاصل از آن هستند بر کسب‌وکار چین تأثیر گذاشته است. این پژوهش در آغاز در مرکز جهانی کارآفرینی و نوآوری دانشگاه سنت گالن در سوئیس کلید خورد و با جمع‌آوری و بررسی داده‌های از راه دور شروع شد، مانند داده‌های ماهواره‌ای و داده‌های ردیابی دیجیتال.
ما از این ابزارها برای روشن کردن این امر استفاده می‌کنیم که چگونه بیماری کوید ۱۹ اقتصاد چین و اقتصاد جهان را تحت تأثیر قرار داده است. تیم ما به‌صورت روزانه اطلاعات ماهواره‌ای را از ابزارهای نظارت بر گرمایش زمین دریافت می‌کند که متعلق به آژانس فضایی اروپا هستند و برای بررسی آلودگی هوا و تولید گازهای گلخانه‌ای و همچنین بررسی تأثیر کمی شیوع بیماری کوید ۱۹ در سطح منطقه‌ای و تأثیر قرنطینه اجباری دولتی بر اقتصاد چین به کار می‌روند.
از عامل تغییر میزان آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید نیتروژن، به‌عنوان روشی ساده برای شناسایی تغییرات روزانه در صنایعی که تولید گازهای گلخانه‌ای در آنها زیاد است، مانند کارخانه‌جات استفاده می‌شود. زیرا این آلاینده‌ها طول عمر کوتاهی در پایین‌‌ترین لایه جو زمین دارند. اطلاعات مربوط به تولید گازهای گلخانه‌ای مدت زیادی است که به‌عنوان پروکسی تعیین کمی تغییرات در برخی انواع فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به زبان ساده، کاهش آلودگی هوا نشانگر افت تولید است.
اطلاعات مربوط به تولید گازهای گلخانه‌ای نشان می‌دهد که بخش کارخانجات چین در ژانویه و فوریه ۲۰۲۰ ضربه سختی متحمل شده است و کاهش آلودگی هوا در چین نشان داد که تولید کاهش یافته است. داده‌های ما نشان می‌دهند که انتشار گاز دی‌اکسید نیتروژن در فاصله ۲۴ ژانویه، یعنی زمانی که دولت قرنطینه اجباری را در استان هوبئی به اجرا در آورد، تا ۲۱ فوریه، یعنی زمان بازگشت به کار در بسیاری از استان‌های چین، ۳۸ درصد کاهش پیدا کرده است.
در تصویر زیر، کاهش آلودگی هوا نشان می‌دهد که در فاصله ۲۸ روز در مناطقی از چین که قرنطینه اجباری دولت برای کاهش شیوع ویروس کرونا در آنها اعمال شد، تولید در چین کاهش پیدا کرده است. شاهد این امر کاهش انتشار دی‌اکسید نیتروژن است. شهرداری‌ها در مناطق قرمز بیشترین کاهش آلاینده‌ها را گزارش کردهاند، در حالی که مناطق آبی هیچ کاهشی را نشان نمی‌دهند.
منبع عکس: مرکز جهانی کارآفرینی و نوآوری دانشگاه سنت گالن سوییس با استفاده از داده‌های آژانس فضایی اروپا در فاصله ۲۴ ژانویه تا ۲۱ فوریه ۲۰۲۰
کاهش تولید آلاینده‌ها در نزدیکی نقطه انتشار ویروس در شرق چین بسیار بیشتر است. در استان هوبئی، انتشار گازهای گلخانه‌ای تا ۵۳ درصد کاهش یافت. در مناطق صنعتی که بیشترین تأثیر را از این بیماری گرفته‌اند، یعنی اطراف شهر ووهان، انتشار آلاینده‌ها تا ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
تأثیر اقتصادی این توقف ناگهانی در امر تولید چیست؟ تبدیل اطلاعات مربوط به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای به میزان پول ازدست‌رفته نتیجه هولناکی را نشان می‌دهد. ما تخمین می‌زنیم که کاهش ۳۸درصدی تولید گازهای گلخانه‌ای نشان‌دهنده خسارتی بالغ بر ۲۱۵ میلیارد دلار بر تولیدات چین در طی این دوره زمانی خاص است. (برای انجام این ارزیابی، ما کاهش انتشار دی‌اکسید نیتروژن را با تولید ناخالص منطقه‌ای سال ۲۰۱۸ در نسبت با ارزش‌های بخش ثانویه در دفتر ملی آمار چین مقایسه کرده‌ایم.)
اما به نظر می‌رسد تأثیر اقتصادی واقعی بیماری کوید ۱۹ بر اقتصاد چین بیشتر از این حرف‌ها باشد. اگرچه انتشار دی‌اکسید نیتروژن در بسیاری از استان‌های چین که کمتر تحت تأثیر بیماری قرار گرفته بودند، در میانه ماه فوریه به حالت سابق برگشت، به نظر نمی‌رسد سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای در سراسر کشور تا پایان قرنطینه استان هوبئی به سطح پیش از زمان شروع بیماری برسد. دولت چین زمان پایان قرنطینه این استان را پایان ماه مارس ۲۰۲۰ اعلام کرده است، که تقریباً با نگارش این مقاله همزمان است.
افزون بر این، تولیدات در چین معیار تولیدات بسیار بزرگ‌ترین اقتصاد‌ها و شرکت‌ها در سرتاسر جهان است. تأثیرات کاهش تولید در چین، از جمله مشتریانی که باید منابع جایگزین برای تهیه مواد اولیه خود پیدا کنند و کند شدن تولید در مقیاس جهانی، به تحولی انقلابی در مبادلات و عدم تقطعیت تجاری در سطح جهانی منجر خواهد شد.
بهترین دستورالعمل‌ها برای هدایت سازمان‌ها در بحران کوید ۱۹
علاوه بر تحلیل داده‌های مربوط به انتشار آلاینده‌ها، تیم ما سعی کرده است به‌طور سیستماتیک و متمرکز، داده‌های شبکه‌های اجتماعی را از استان‌های چین که بیشترین تأثیر را از این بیماری گرفته‌اند جمع‌آوری کند تا درک بهتری از این امر داشته باشیم که بیماری کوید ۱۹ چگونه اقتصاد چین را تحت تأثیر قرار داده است، به‌ویژه اطلاعاتی از بخش‌هایی از این اقتصاد که از طریق پروکسی‌های سنتی اقتصادی کمتر قابل مشاهده هستند.
این جمع‌آوری اطلاعات ذره‌بینی ویژه و منحصر به فرد در اختیار ما گذاشته است که به وسیله آن می‌توانیم ببینیم چگونه شرکت‌ها و سایر سازمان‌های چینی به این بحران در حال پیشرفت واکنش نشان دادند. داده‌های ما نشان می‌دهند که چندین اقدام مهم وجود دارد که مدیران چینی اغلب با تشویق مقامات و مسئولان چینی با موفقیت آنها را اجرا کردهاند تا تأثیرات این ویروس و اختلالات حاصل از آن را کاهش دهند.
همچنین چندین حوزه وجود دارد که نبود آمادگی در آنها منجر به نتایجی شده است که در سطح مطلوب نبودند. ما باور داریم که مدیران می‌توانند از شیوه مدیریت شرکت‌های چینی در مورد بیماری کوید ۱۹ درس‌های آموزنده بسیاری بگیرند. این اقدامات تقابلی، شامل ایجاد و تقویت سیاست‌های هوشمند برای کار از راه دور، پیش‌بینی و کاهش موانع عملیاتی و رسیدگی به تأثیرات اجتماعی این بحران مربوط به حوزه سلامت است.
ایجاد زیرساخت‌های دورکاری
ارتباط از راه دور مدت‌هاست که به‌عنوان روشی جایگزین برای حفظ فرایند اجرای عملیات سازمانی در شرایط بحرانی پذیرفته شده است. جستجوی عبارت «دورکاری» یا «کار از راه دور» در شبکه‌های اجتماعی چینی از ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ یعنی زمانی که پیدایش ویروس کرونا اعلام شد، تا ۲۴ ژانویه ۲۰۲۰ یعنی شروع قرنطینه در ووهان کاهش پیدا کرده بود. اما پس از ۱۴ فوریه به دنبال تلاش دولت چین برای بازگرداندن کارکنان به سر کار با این هدف که بهره‌وری کامل خود را دوباره ترمیم کنند و با شعار «بازگشت به کار» در ۲۱ فوریه، آمار جستجو‌ها دوباره افزایش پیدا کرد.
بسیاری از شرکت‌های چینی با تشویق دولت چین، در حال تبدیل حجم بسیاری از نیروی کار غیرتولیدی خود به کارکنان دورکار هستند. پس از پایان جشن‌های سال نوی چینی در اواخر ژانویه، برای کارکنان به‌ویژه کسانی که به کار از راه دور عادت ندارند، پرسش‌هایی درباره بهترین شیوه ارتباط از راه دور به وجود آمد و می‌توان در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی چینی نظرات بسیاری را مشاهده کرد که از موضوع «تعهد به آمادگی به کار در ۲۴ ساعت شبانه‌روز» ابزار نگرانی می‌کنند.
روشن است که مشاغل بسیاری، به‌ویژه آنهایی که به امر تولید مربوط هستند، نمی‌تواند از راه دور کار کنند. اما ۳۳ درصد از شرکت‌های کوچک و متوسط چینی که ۸۰ درصد نیروی کار چینی را در اختیار دارند، توانستند تا پایان فوریه به شیوه معمول کار کردن خود بازگردند.
استفاده از تجربه چین به عنوان یک الگو، ما را به این باور می‌رساند که اقداماتی وجود دارد که مدیران می‌توانند آنها را انجام دهند تا بهره‌وری نیروی کار از راه دور خود را در جریان چنین بحرانی به حداکثر برسانند. چهار مورد از این اقدامات عبارت‌اند از:
- اگر تاکنون این کار را نکرده‌اید، از این به بعد به کارکنان خود اجازه دهید از راه دور کار کنند
شرکت‌هایی که در حال حاضر دورکاری را مجاز می‌دانند نیز باید دانش تاکتیکی مورد نیاز برای برنامه‌ریزی و زیرساخت‌های لازم برای این کار را فراهم کنند تا بتوانند هرچه سریع‌تر روزانه عملیات بیشتری را به‌صورت دورکاری پیش ببرند.
- رهبران خود را تربیت کنید
داده‌های ما نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین شکایت کارکنان در مورد کار از راه دور، درباره مدیرانی است که برای ساعات کاری معمولی احترام قائل نیستند. مدیران باید قواعد مفیدی در این مورد اجرا کنند که چه زمانی از کارکنان خود انتظار داشته باشند در دسترس باشد و چه زمانی چنین انتظاری نداشته باشند.
- کارکنانی را شناسایی کنید که کار آنها برای ادامه کسب‌وکار از همه حیاتی‌‌تر است
آیا در صورت لزوم آنها ابزارهای لازم را برای اینکه بتوانند به‌صورت مؤثر از خانه کار کنند دارا هستند؟ لازم است آنها را برای این شرایط آماده کنید.
- برای شرایط اضطراری فاجعه‌بار، از پیش طرحی آماده کنید که توانایی ارتباط از راه دور در آن گنجانده شده باشد
اگر سازمان شما با قرنطینه‌ای مواجه شود که مناطق جغرافیایی را که شما در آنها فعالیت می‌کنید به حالت تعطیلی درآورد، عملکرد سازمان شما چگونه خواهد بود؟ از روش‌های برنامه‌ریزی برای یک طرح احتمالی استفاده کنید تا بتوانید ایده‌هایی تولید کنید در مورد اینکه سازمان شما چگونه می‌تواند توانمندی‌های خود را دوباره جمع کند، تا حتی شده به‌صورت محدود به فعالیت ادامه دهد.
برای تردید‌های عملیاتی آماده باشید
پژوهش ما نشان‌دهنده چالش‌های بسیاری است که شرکت‌های کوچک یا متوسط در چین با آنها مواجه بوده و رسانه‌های غربی به‌طور گسترده از آنها غفلت کردهاند. این شرکت‌ها حدود ۶۰ درصد تولید ناخالص ملی چین را تشکیل می‌دهد. اما بسیاری از شرکت‌های کوچک‌تر چینی، به‌ویژه آنهایی که در امر تولید، گردشگری و ساخت و ساز فعالیت می‌کنند، فعالیت خود را بسیار محدود کرده و شدیداً مقروض شده‌اند. داده‌های ما نشان می‌دهند که نبود منابع مالی در دسترس برای اقدامات کلیدی یکی از نگرانی‌های اصلی شرکت‌های کوچک و متوسط در چین است.
اظهار نظری که در ماه فوریه در حساب شبکه اجتماعی یک مدیر هتل در شهر ییچانگ استان هوبئی درج شد، مثالی است که از نمونه‌های فراوان این نقطه نظر: «در اصل کسب‌وکار در ووهان و ییچانگ قرار بود از آغاز ماه مارس دوباره ادامه پیدا کند. سپس خبری منتشر شد مبنی بر اینکه شرکت‌ها در استان هوبئی تا روز دهم ماه مارس کار را شروع نخواهند کرد. هنوز تا آن زمان ۱۹ روز باقی است. چه زمانی این قرنطینه پایان خواهد یافت؟ من در حال سقوط و ورشکستگی هستم.»
میانه یک بحران بدترین زمان است برای اینکه پایه و اساس فرایندهای عملیاتی خود را بررسی کنید، چه این امر یافتن پول برای پرداخت دستمزدها باشد، چه پیدا کردن تأمین‌کنندگان جایگزین به این دلیل که تأمین‌کننده عادی شما تولید را کاهش داده است. اگر باور دارید که سازمان شما ممکن است به دلیل شیوع بیماری کوید ۱۹ دچار مشکل و آسیب شود، کارهای زیر را همین الان آغاز کنید:
- دست‌کم نقدینگی یک تا سه ماه خود را در اختیار داشته باشید
این پول برای پوشش دادن هزینه‌های فوری کفایت خواهد کرد، مانند دستمزدها و وام‌ها. تنها بر راهکارهای مالی و اعتبارات کوتاه‌مدت برای جبران این اختلاف تکیه نکنید.
- گزینه‌های خود را برای تمدید وام‌ها، قرارداد‌ها و سایر تعهدات مالی طولانی‌مدت بررسی کنید
همین الان این بررسی را انجام دهید. برای بانک‌ها مهم است که بتوانند اصل پول وام را باز پس بگیرند و در میانه بحران، وام بیشتر گرفتن یا تغییر دادن شرایط وام دشوار خواهد بود. بعضی از دولت‌ها برنامه‌ها را به حالت تعلیق درآورده‌اند یا گونه‌های دیگر کمک‌های هدفمند را اجرا کردهاند. مثلاً دولت چین در ماه فوریه ۱۱۴ میلیارد دلار برای کمک به بازپرداخت وام‌های کوتاه‌مدت به شرکت‌های کوچک و متوسط اختصاص داده است.
- برای ملزومات بخش‌های اساسی و مواد اولیه ضروری، ذخیره متناسب انبار را تأمین کنید
اگر تاکنون این کار را نکرده‌اید، با تأمین‌کنندگان جایگزین از کشورهایی که کمتر از این بحران متاثر شده‌اند، روابطی جدید شناسایی و برقرار کنید. ایجاد یک زنجیره تأمین منعطف، بهترین راهکار در چنین موقعیتی است. جالب است بدانید که بسیاری از شرکت‌های چینی اصلاً برای چنین موقعیتی و پیدا کردن تأمین‌کنندگان جدید آمادگی نداشتند.
- سعی کنید روشی پیدا کنید که بتوانید تأمین‌کنندگان اساسی و سهامداران و ذی‌نفعان دیگر را برای اتفاقات غیرمنتظره آماده کنید
آیا آنها خواهند توانست به فعالیت ادامه دهند؟ هرچه بیشتر بتوانید در مراحل اولیه شیوع این بیماری اطلاعات به دست بیاورید، بهتر می‌توانید خود را برای تغییر شرایط آماده کنید.
در جامعه نقشی بر عهده بگیرید
امور خیریه واکنشی بسیار مهم به فاجعه‌های طبیعی مانند بیماری کوید ۱۹ هستند. افزون بر اینکه کار خیریه نمایش اخلاقی انسانی است، از نظر عملی ارتباط دوسویه‌ای بین فعالیت‌های خیرخواهانه و عملکرد مالی آینده شرکت، روابط بهبود‌یافته با مسئولان دولتی و اعتبار اجتماعی سازمان وجود دارد.
شرکت‌هایی که در زمان فوریت‌های پزشکی، اضطراب و فشار را در سیستم اجتماعی خود تجربه می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که بعد از آن بهتر از شرکت‌هایی عمل کنند که چنین فشاری را تجربه نمی‌کنند. مؤسسات خیریه که توسط شرکت‌های محلی اداره می‌شوند، به‌ویژه تأثیر مثبت و قوی در این موقعیت خواهند داشت.
بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی چین در نخستین ماه‌های بحران ویروس کرونا، مدیریت تأمین و تضمین خدمات را برعهده گرفتند و تأثیر این امر بر اعتبار آنها در رسانه‌های سنتی و اجتماعی بارز است. مثلاً شرکت توسعه کشاورزی هانگ‌گانگ هوبئی (Hubei Huanggang Agricultural Development Co.) ۲۰۰هزار کیلو گرم (۲۲۰ تن) سبزیجات خانوارها را به مناطقی که بیشترین تأثیر را از شیوع ویروس کرونا پذیرفتند، اهدا کرده است. گروه علی بابا کمک تجهیزات پزشکی به مبلغ ۱۴۴میلیون دلار برای بیمارستان‌های منطقه اختصاص داد. بنیاد خیریه ووهان نیز گزارش می‌کند در کمتر از دو هفته برای کمک به کسانی که از این بحران صدمه دیده‌اند، ۴۰۰میلیون دلار کمک‌های مالی شرکتی و خصوصی جمع‌آوری شده است.
اگر همه‌گیری بیماری کوید ۱۹ به شهر شما هم رسید، باید برای کمک به دیگران آماده باشید. در اینجا سه ایده را مطرح می‌کنیم که می‌توان از نمونه‌های مشابه چینی استنباط کرد:
- مؤسسات خیریه و غیرانتفاعی را در محدوده جغرافیایی خود شناسایی کنید
وقتی مستقیماً با جوامع محلی سر و کار دارید، همکاری سخاوتمندانه تأثیر بیشتری دارد.
- نیروی کار خود را به کار داوطلبانه تشویق کنید
کارکنانی که سابقه مشارکت در برنامه‌های داوطلبانه را دارند، بیشتر احتمال دارد که این کار را برای بار دوم نیز انجام دهند.
- به دیگران بگویید که شما چه کار کرده‌اید
وقتی که کمک مالی می‌کنید، یک بیانیه مختصر برای مخاطبان خارج از سازمان تهیه کنید. لازم نیست کار خود را به رخ دیگران بکشید. تنها باید جزئیات مرتبط را در گزارش خود بیاورید، از جمله میزان کمک مالی که اختصاص داده‌اید، دریافت‌کنندگان اصلی این کمک و اینکه شما می‌خواستید با این کمک به چه هدفی دست پیدا کنید. به‌علاوه نقل قولی مستقیم از تیم رهبری ارشد سازمان نیز به این بیانیه بیفزایید.
بحران کوید ۱۹ در حال حاضر رنج‌های شدید بشری و فشار اقتصادی بسیاری وارد کرده است و در آینده نزدیک نیز همین روال ادامه پیدا خواهد کرد. چندین گزارش وجود دارد که نشان می‌دهد این بحران در حال حاضر به‌نحوی قابل ملاحظه اقتصاد چین را تحت تأثیر قرار داده است و به‌ویژه در تولید و سایر صنایع آلاینده ضربات شدیدی وارد کرده است.
اگرچه تأثیرات کوید ۱۹ بر اقتصاد جهانی هنوز به‌طور جدی حس نشده‌اند، هوشیاری روبه‌رشدی در جوامع علمی و کسب‌وکارها به وجود آمده است و سازمان‌ها لازم است خود را آماده کنند تا هرکدام در زمین خود با این بیماری همه‌گیر دست و پنجه نرم کنند.
مدیران باید آماده باشند که بپذیرند آنچه اکنون در حال مشاهده آن هستیم، واقعیت جدیدی است: بیماری‌ها و سایر گونه‌های فجایع زیست محیطی، یک تهدید واقعی جهانی برای استمرار فعالیت‌ها محسوب می‌شوند. توصیه‌های مبتنی بر شواهد و مدارک که در این مقاله به آنها اشاره کردیم، می‌توانند برای تضمین اینکه سازمان شما در ادامه اقدامات خود برای مقابله با کوید ۱۹ آمادگی کافی را داراست مفید باشند.
نویسنده: میشل هودچک (Michael Hudecheck) رئیس کرسی کارآفرینی دانشگاه سنت گالن سوئیس و دیگران
واژه‌نامه
Gross regional product (GRP)
تولید ناخالص منطقه‌ای
یک اندازه‌گیری پولی از ارزش بازار کلیه کالاها و خدمات نهایی تولیدشده در یک منطقه یا زیرمجموعه یک کشور در یک دوره (سه‌ماهه یا سالانه)
برگرفته از sloanreview
